Suplas, 1989 yılından bu yana sektörde faaliyet gösteren Akplas’ın uzun yıllara dayanan mühendislik, üretim ve Ar-Ge tecrübesiyle geliştirdiği bir tarımsal sulama markasıdır.
Ülkemizde şeker pancarı tarımı, yaklaşık 500bin civarında çiftçiyi, başka bir ifadeyle 3 milyon kişiyi doğrudan etkilemekte; tarım ve hayvancılık başta olmak üzere yem, ilaç, et, süt, nakliye ve hizmet sektörleriyle sıkı bir ilişki içinde yürütülmektedir. Dolayısıyla konu; tarım, tarıma dayalı sanayi, işlenmiş temel gıda ürünleri ve istihdam gibi farklı alanları bir arada değerlendirmeyi gerektiren bütünsel bir yapıya sahiptir. Şeker pancarı üretiminde verim kadar ürün kalitesi de önem taşır. Çünkü ürün fiyatı, pancarın içerdiği şeker oranına göre belirlenmektedir. Yüksek verim ve kaliteli üretim, şeker pancarı yetiştiriciliğinde toprak hazırlığı, gübreleme, ekim, bakım, hastalık ve zararlılarla mücadele, sulama, hasat ve silolama gibi tüm aşamaların zamanında ve doğru biçimde yapılmasının üretici tarafından iyi bilinmesiyle mümkündür.
Şeker pancarı yetiştiriciliğinde toprak hazırlığında sonbahar sürümünün mutlaka yapılması gerekir. Sonbaharda sürülen tarlalarda; sonbahar ve kış dönemindeki yağışlardan daha iyi yararlanılır, ilkbaharda tarla ve tohum yatağı hazırlığı daha kolay gerçekleştirilir. Sonbahar sürümü uygulanmadığında tarla ilkbaharda sürüleceğinden, ekime kadar geçen süre içinde tarlayla çok fazla uğraşılır. Bu durum hem çok zaman alır, hem de tarlanın tavının kaçmasına ve tohum ekiminin gecikmesine yol açar. İlkbaharda yapılan toprak hazırlığı, şeker pancarı tarımının en hassas işlerinden biridir. Ekim öncesi gerçekleşen toprak işleme zamanlaması ve bu işte kullanılan ekipmanın doğru kullanımı, şeker pancarının verim ve kalitesini dolayısıyla üretim sonucunu önemli ölçüde etkiler. Tarlaların uzun süre aynı derinlikte sürülmesi durumunda altta sert bir pulluk tabakası oluşur. Bu tabaka pancar köklerinin derine inmesini engeller ve çatallanmalara neden olur. Bu sebeple 4-5 yılda bir, pulluk taban katmanının 50-60 cm derinlikte dip kazan çekilerek kırılması gerektiği unutulmamalıdır.
Çeşit tercih edilirken aşağıdaki özellikler mutlaka dikkate alınmalıdır.
Şeker pancarı tarımında ekim zamanı, hem arıtılmış şeker miktarını hem de kök verimini doğrudan etkileyen bir unsurdur. Ekim tarihinin gecikmesi, bitkinin yetişme süresini kısaltır, olgunlaşmayı geciktirir ve uygulanan gübrelerden beklenen faydanın tam olarak alınamamasına neden olur. Ayrıca hastalık ve zararlılara karşı bitki direnci de azalır. Bu nedenle şeker pancarının uygun zamanda ekilmesi büyük önem taşımaktadır.
İlkbaharda toprak işleme ve tohum yatağı hazırlığı tamamlandıktan sonra, topraktaki nem ve tav kaybedilmeden ekim işlemine geçilmelidir.
Konya Bölgesinde uzun yıllar ortalamaları dikkate alındığında, Nisan ayının ortalarına kadar ilkbahar donları görülebilmektedir.
İlkbaharda geç donların yol açtığı mükerrer (tekrar) ekim riskinden çekinip ekimi aşırı geciktirmek, çoğu zaman kazancın aksine zarara yol açabilmektedir. Bu nedenle toprak sıcaklığı ve iklim şartları uygun seviyeye geldiğinde ekimin yapılması en sağlıklı yaklaşımdır. Şeker pancarı tohumları 4-5 derece toprak sıcaklığında yüzeye çıkabilmektedir.
Ekime başlamak için uygun zaman; 0-5 cm derinlikte toprak sıcaklığının düzenli olarak 5-7 dereceye ulaştığı, yağış durumuna göre toprak yüzeyinin tırmıkla işlenebilecek hale geldiği, yani ideal toprak tavının oluştuğu dönemdir. İç Anadolu ve geçit bölgelerinde Mart sonu ile Nisan ortası arası en uygun ekim zamanıdır. Konya bölgesi için şeker pancarı ekimi, toprak tavında olduğu sürece 15 Marttan itibaren yapılmalıdır. Tohum israfını önlemek ve tekleme işçiliğini azaltmak amacıyla, sıra üzeri ekim mesafesi toprak verimliliğine ve tav durumuna göre ayarlanmalıdır. Bu nedenle ekimin tavında yapılması, ideal bitki sıklığına ulaşmak için en iyi sonucu verecektir.
Şeker pancarı, dörtlü münavebe sisteminde aynı tarlaya dört yılda bir ekilmektedir. Tarlada yabancı ot çıkışı varsa mutlaka ekim öncesi veya ekim sonrası uygun herbisitler kullanılmalıdır. Yabancı otlarla mücadele yapılmadığında, intaştan sonra genç pancar fideleri boğularak gelişimleri engellenir ve verim önemli ölçüde azalır. Ülkemizde şeker pancarı 45cm sıra arası mesafe ile ekilmekte ve genellikle 20-25 cm sıra üzeri mesafede tekleme yapılmaktadır. Denemelerde dekara 9.000-10.000 bitki sayısının en iyi sonucu verdiği görülmüştür. Ancak çiftçilerimiz çıkışı garantiye almak amacıyla çoğu kez sıra üzerinde daha sık ekim yapmakta, bu da özellikle tohum maliyetlerinin artmasına yol açmaktadır. Ekim hızı da ekim kalitesini etkileyen önemli faktörlerdendir. Hassas mibzerlerle yapılan ekimlerde, mibzeri çeken traktörün hızı 4km/saati geçmemelidir. Aşırı hız, tohumların düzensiz dökülmesine, ekim derinliğinin bozulmasına ve tohumların yüzeyde kalmasına sebep olmaktadır.
Bitki su tüketimi, yetişme sezonu boyunca topraktan buharlaşan ve bitkilerin terleme yoluyla kaybettiği suyun toplamı olarak tanımlanır. Çizelge 1’de verilen şeker pancarının bitki su tüketimi değerlerine göre Konya’da bu miktar yaklaşık 777 mm civarındadır.
Çizelge 1. Şeker Pancarı Bitki Su Tüketimi Değerleri
|
AYLAR |
Bitki Su Tüketimi (mm) |
Ortalama Yağış(mm) |
Sulama Suyu İhtiyacı(mm) |
|
NİSAN |
40,0 |
42,4 |
- |
|
MAYIS |
105,0 |
42,7 |
62,3 |
|
HAZİRAN |
150,0 |
31,2 |
139,5 |
|
TEMMUZ |
207,0 |
10,5 |
196,5 |
|
AĞUSTOS |
185,0 |
9,1 |
175,9 |
|
EYLÜL |
82,0 |
13,4 |
68,6 |
|
TOPLAM |
769,0 |
149,3 |
619,7 |
Sıraya ekim yapılan bitkilerde damla sulama sistemlerinde, lateral hatlar (damla sulama boruları) arasındaki mesafeler; toprağın su alma hızı ile damlatıcı debisi dikkate alınarak belirlenir. Şeker pancarında sıra arası mesafe 45 cm, sıra üzeri ise 22-25 cm olup uygulamada lateral hatların 90 cm aralıklarla yerleştirilmesi tavsiye edilir. Bu düzenlemede, her iki sıraya bir lateral boru hattı gelecek şekilde planlama yapılmış olur.
Sd = 0,9√(q/l) eşitliği kullanılarak, infiltrasyon (su alma) hızı (I) ve damlatıcı debisi (q) esas alınmak suretiyle damlatıcı aralıkları (Sd) belirlenir. Bu değerlere göre hesaplanan damlatıcı aralıkları Çizelge 2’de gösterilmiştir.
Çizelge 2 : İnfiltrasyon Hızı ve Damlatıcı Debisine Göre Damlatıcı Aralıkları (cm)
|
Debi l/h |
Toprağın su alma hızı (mm/h) |
|||||||||||
|
5 |
10 |
15 |
20 |
25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
55 |
60 |
|
|
1,6 |
51 |
36 |
29 |
25 |
23 |
21 |
19 |
16 |
17 |
16 |
16 |
15 |
|
2,2 |
57 |
40 |
33 |
28 |
25 |
23 |
22 |
20 |
19 |
18 |
17 |
16 |
|
2,6 |
66 |
46 |
37 |
32 |
29 |
26 |
26 |
23 |
22 |
21 |
20 |
19 |
Damla sulama borularının maksimum uzatma mesafesi; boru çapına, damlatıcı debisine, damlatıcı aralığına, basınç ayarlı olup olmamasına ve işletme basıncına bağlı olarak değişmektedir. Basınç ayarlı olmayan 17 mm çaplı damla sulama borularında, %5-15 akış değişkenliği dikkate alınarak hesaplanan hat çekme mesafeleri Çizelge 3’te verilmiştir.
Çizelge 3: Basınç ayarlı olmayan yassı 17mm damla sulama borularının çeşitli akış değişkenliği, farklı debi ve damlatıcı aralıklarındaki maksimum uzatma mesafeleri(m)
|
Akış Değiş. % |
Damltıcı Aralığı (cm) ve Debisi(L/h) |
|||||||
|
25 cm |
30 cm |
40 cm |
50 cm |
|||||
|
1,6 |
2,6 |
1,6 |
2,6 |
1,6 |
2,6 |
1,6 |
2,6 |
|
|
5,0 |
104 |
72 |
118 |
80 |
153 |
106 |
164 |
119 |
|
7,5 |
116 |
81 |
130 |
89 |
170 |
118 |
185 |
134 |
|
10,0 |
124 |
85 |
140 |
94 |
182 |
124 |
198 |
141 |
|
15,0 |
137 |
91 |
155 |
102 |
200 |
137 |
220 |
156 |
Şeker pancarı yetiştiriciliğinde damla sulama borularının araziye döşenmesi, genellikle ikinci çapa işlemi tamamlandıktan sonra yapılmalıdır. Eylül ayının 3. veya 4. haftasında ise sistemden en iyi şekilde faydalanıldıktan sonra boruların kaldırılması önerilmektedir.
Şeker pancarı bitkisinde etkili kök derinliği yaklaşık 90 cm olup, kılcal köklerin büyük kısmı 0-60 cm’lik bölgede yoğunlaşmaktadır. Bu nedenle damla sulama programı hazırlanırken etkili kök derinliği 60 cm olarak kabul edilir. Toprakta tutulan suyun tarla kapasitesinin % 40-50’si tüketildiğinde sulama yapılması gerekmektedir. Yetişme dönemi boyunca sulama aralığı belirlenirken; günlük su tüketimi 5 mm’nin üzerindeyse her 10 mm yağış için sulama süresi, ağır bünyeli topraklarda %20, hafif bünyeli topraklarda ise %30 oranında azaltılmalıdır. İki sulama arası dönemde, ağır bünyeli topraklarda 50 mm, hafif bünyeli topraklarda 35 mm ve üzerinde yağış alınması halinde sulama yapılmamasına özen gösterilmelidir.
Şeker pancarı için 10-12 ton/da hedef verim temel alınarak önerilen bitki besin maddesi miktarları Çizelge 4’te, toprak tahlili sonucuna göre ekimle birlikte uygulanması tavsiye edilen gübreleme programı ise Çizelge 6’da verilmiştir.
Çizelge 4: Şeker pancarının bitki besin maddesi ihtiyacı (kg/da)
|
N |
P2O5 |
K2O |
MgO |
S |
|
18-24 |
8-10 |
34-36 |
2-3 |
4-5 |
Çizelge 5: Toprak analizi sonucuna göre şeker pancarına ekimle birlikte önerilen gübreleme programı
|
Topraktaki Fosfor (P2O5 ) kg/da |
Önerilen Gübre Çeşidi |
Gübre dozu (kg/da) |
|
1 veya daha az |
DAP(18-46-0) |
16-18 |
|
2-3 |
DAP(18-46-0) |
13-11 |
|
Kompoze (20-20-0) |
30-25 |
|
|
Kompoze (15-15-15) |
40-35 |
|
|
4-5 |
Kompoze (20-20-0) |
20-15 |
|
Kompoze (20-20-0) |
25-20 |
|
|
6-7 |
Kompoze (20-20-0) |
10-5 |
|
Kompoze (20-20-0) |
13-7 |
|
|
8 ve daha fazla |
A.Sülfat (%21 N ) |
12-14 |
|
A.Sülfat (%26 N ) |
10-11 |
|
|
A.Sülfat (%33 N ) |
7-9 |
Çizelge 6: Şeker pancarının damla sulama ile birlikte önerilen gübreleme programı
|
Bitki Besin Maddesi ve Dozu |
Gübre Çeşidi |
Orta ve Ağır Bünyeli Topraklarda |
Hafif Bünyeli Topraklarda |
||
|
Dozu (kg/da) |
Uygulama Sayısı |
Dozu (kg/da) |
Uygulama Sayısı |
||
|
Azot (20-24 kg/da) |
A.Sülfat (%21 N) |
10,0 |
8-10 |
6,5 |
12-14 |
|
A.Sülfat (%26 N) |
8,0 |
8-10 |
5,0 |
12-14 |
|
|
A.Sülfat (%33 N) |
6,0 |
8-10 |
4,0 |
12-14 |
|
|
Üre (%46 N) |
4,0 |
8-10 |
3,0 |
12-14 |
|
|
Potasyum (6-8 kg/da) |
Potasyum Nitrat |
2,0 |
6 |
1,5 |
8 |
|
Potasyum Sülfat |
2,0 |
6 |
1,5 |
8 |
|
|
Magnezyum (2-3 kg/da ) Kükürt (4-5 kg/da) |
Magnezyum Sülfat (% 16 Mg O+ %32 SO3) |
2,0 |
6 |
1,5 |
8 |
Ekim öncesinde dekara 4-6 ton çiftlik gübresi, 2-3 ton tavuk gübresi veya 2 ton kompost uygulanması; organik madde ile makro ve mikro bitki besin maddeleri bakımından zengin bir kaynak sunarak verimi artırır, aynı zamanda toprağın fiziksel yapısını iyileştirir.
Kimyasal gübre uygulamalarında Çizelge 5 ve 6’da yer alan gübrelerden yalnızca biri tercih edilmeli; gübreleme işlemi hasattan en az 1 ay önce, sulama ise hasattan yaklaşık 15 gün önce sonlandırılmalıdır.
